Γιατί δεν μπορεί η Ελλάδα να μοιάζει πιο πολύ με τη Τουρκία;
Αυτό ήταν το ερώτημα του Έλληνα πρωθυπουργού προς τους βουλευτές της χώρας του, όταν πριν από ένα μήνα προσπαθούσε να τους πείσει να υπερψηφίσουν τα μέτρα λιτότητας που προκαλούσαν διαδηλώσεις στους δρόμους.
Ο Παπανδρέου αναφέρονταν στην επιτυχία της Τουρκίας να σφίξει τα λουριά και να ανακάμψει από την οικονομική κρίση στην οποία περιήλθε το 2001. Σήμερα, οι πιστωτές της Ελλάδας της ζητάνε να εφαρμόσει την ίδια αυστηρή λιτότητα, αλλά το αν η Ελλάδα θα μπορέσει να ανταποκριθεί, και να ανακάμψει όπως η Τουρκία, απομένει να αποδειχθεί.
«Γιατί να μη μπορούμε να κάνουμε αυτά που έκαναν οι γείτονές μας;», ρώτησε ο Παπανδρέου.
Σύμφωνα με τον Kemal Dervis, τον πρώην υπουργό Οικονομικών που σχεδίασε την τουρκική ανάκαμψη του 2001, το ίδιο μπορεί να κάνει και η Ελλάδα. Υπάρχει όμως μια διαφορά στα όπλα που διαθέτουν οι δυο χώρες: Η Ελλάδα δεν μπορεί να μειώσει τα επιτόκια και να υποτιμήσει το νόμισμά της, επειδή σε αντίθεση με τη Τουρκία, ανήκει στην ευρωζώνη.
Η τουρκική κρίση του 2001 ήταν σκληρή από κάθε άποψη. Για μια περίοδο δυο χρόνων, η Άγκυρα δανείστηκε από το ΔΝΤ ένα ποσό ίσο με το 14% του ΑΕΠ της, μείωσε τις δαπάνες, και έπεισε τα συνδικάτα να αποδεχθούν μείωση των πραγματικών εισοδημάτων κατά 20%. Το ΑΕΠ της έπεσε κατά 5.7% για το 2001.
Στη κρίση του 2008, η Τουρκία ξανακτυπήθηκε σκληρά, παρά τη σημαντική μείωση του χρέους της και τη ενδυνάμωση του τραπεζικού της τομέα από το 2001. Το πρώτο τρίμηνο του 2009, το ΑΕΠ έπεσε κατά 14.7%. Η Τουρκία όμως μπόρεσε και επανήλθε, μεταμορφούμενη σε μια από τις πιο ταχύτατα αναπτυσσόμενες οικονομίες του πλανήτη.
Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δυο προαιώνιων εχθρών. Η Τουρκία είναι μεγάλη από κάθε άποψη, έχει δυναμικό κατασκευαστικό τομέα, και ο πληθυσμός της είναι πολύ πιο νεανικός από τον αντίστοιχο της Ελλάδας.
Παρά τις οικονομικές της ανησυχίες, κυρίως σε σχέση με το έλλειμμα που είναι στο 9% του ΑΕΠ, υπάρχει εμπιστοσύνη, αφού προβλέπεται ανάπτυξη για τα επόμενα 20 χρόνια. Κάτι που δεν ισχύει στη περίπτωση της Ελλάδας.
Σύμφωνα με μια μελέτη του ΔΝΤ, η δυνατότητα της Τουρκίας να μειώσει τα επιτόκια και να υποτιμήσει τη λίρα, το 2008, μείωσε την οικονομική συστολή στο 4.7% του ΑΕΠ, αντί για το 8% που θα ήταν αλλιώς.
Αυτή η μείωση των εξόδων δανεισμού, πυροδότησε μια πιστωτική άνθηση που βοήθησε την ανάπτυξη της (κάτι που οι αντίπαλοι του Παπανδρέου λένε πως θα έπρεπε να εφαρμόζει η Ελλάδα, μέσω μειώσεων φόρων κλπ. αντί να εστιάζει στη λιτότητα που φρενάρει την ανάπτυξη).
Το 2010, η τουρκική οικονομία αναπτύχθηκε κατά 8.9%. Το πρώτο τρίμηνο ξεπέρασε ακόμη και την ανάπτυξη της Κίνας. ‘Όπως λέει ο Dervis, το εργαλείο της ισοτιμίας είναι πολύτιμο. «Το να μη το διαθέτεις είναι μεγάλη απώλεια. Απαιτεί μια πειθαρχία που δεν διαθέτει ούτε η Ελλάδα, ούτε κάποιες άλλες χώρες της ευρωζώνης».
Πολλοί οικονομολόγοι πιστεύουν πως η Ελλάδα θα τα πήγαινε πολύ χειρότερα αν έφευγε από το ευρώ. Και αρκετοί θεωρούν ως πολύ πιθανό ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Όπως όμως λέει ο Dervis, με το να εστιάζουμε μόνο στα τρέχοντα προβλήματα της Ελλάδας, αγνοούμε τα πλεονεκτήματα που κέρδισε η χώρα με τη συμμετοχή της στην ευρωζώνη και στην ΕΕ.
Την δεκαετία του 1990, τότε που η Τουρκία υπέφερε από πληθωρισμό και από οικονομικά σκαμπανεβάσματα, η Ελλάδα σημείωνε ρυθμούς ανάπτυξης μεταξύ 3% και 5%. Το σημερινό κατά κεφαλή εισόδημα της Ελλάδας είναι τρεις φορές υψηλότερο από το αντίστοιχο τουρκικό. Όμως, όπως λέει ο Dervis, η Τουρκία μπορεί να προσφέρει κάποια μαθήματα στους Έλληνες.
Πρώτον, η Ελλάδα θα πρέπει να φορέσει την «τρίχινη φανέλα». Ο μόνος τρόπος για να κερδίσει την εμπιστοσύνη των δανειστών της είναι να περικόψει τις δαπάνες. Αν δεν γίνει αυτό, τα επιτόκια δανεισμού της θα αυξάνονται συνεχώς.
Το ίδιο σημαντικό είναι, λέει ο Dervis, να συνδυαστεί η λιτότητα με μεταρρυθμίσεις έτσι ώστε να ενισχυθεί η οικονομία για να πειστούν οι δανειστές ότι η Ελλάδα θα μπορέσει να αποπληρώσει το χρέος της. Για να το πετύχει αυτό, η Τουρκία πέρασε 19 νόμους που είχαν στόχο την μεταμόρφωση της οικονομίας που είχε παραλύσει από τον πολιτικό παρεμβατισμό και τα μονοπώλια. Μεταξύ των μεταρρυθμίσεων αυτών ήταν και η δημιουργία μιας ανεξάρτητης κεντρικής τράπεζας, η αναθεώρηση των γεωργικών επιδοτήσεων, και η αναμόρφωση του τραπεζικού συστήματος και της πολιτικής αεροπορίας.
Για την Ελλάδα, οι προκλήσεις θα είναι εντελώς διαφορετικές, λέει ο Dervis. Όμως και αυτή θα πρέπει να επανεξοπλιστεί, αν θέλει να πετύχει την ανάπτυξη.
S.A.-Wall Street Journal
