Του Χρήστου Χωμενίδη
Συνήθιζε ο Καβάφης να σχολιάζει υπαινικτικά το παρόν αναφερόμενος σε γεγονότα του μακρινού παρελθόντος.
Η ψυχική του συντριβή από τη Μικρασιατική Καταστροφή
εκφράστηκε το 1922 με το ποίημα «Υπέρ της Αχαϊκής Συμπολιτείας πολεμήσαντες»....
Αντί να μιλήσει ευθέως για τη σύγχρονή του εθνική τραγωδία,
ταξίδεψε στο 146 π.Χ., θρήνησε την υποταγή της Ελλάδας στη Ρώμη και
αντιδιέστειλε τους ανδρείους στρατιώτες, οι οποίοι πολέμησαν κι έπεσαν ευκλεώς,
από τις ανάξιες ηγεσίες τους.
Εάν ο Καβάφης έγραφε στις μέρες μας, θα φώτιζε – πιθανολογώ –
το συλλογικό μας δράμα μιλώντας μας για τον Σαμπεθάι Ζεβί.
Ποιος ήταν ο Σαμπεθάι Ζεβί; Ενας σμυρνιός Εβραίος που
γεννήθηκε το 1626 από εύπορο πατέρα, έμπορο πουλερικών. Θέλετε που μεγάλωσε
κυριολεκτικά στα πούπουλα; Θέλετε που εντρύφησε από μικρός στις μυστικιστικές
διδασκαλίες, στα θρησκευτικά γκρουπούσκουλα – σαν να λέμε – της εποχής του;
Πριν συμπληρώσει τα είκοσι δύο ο Σαμπεθάι Ζεβί, ο νους του ψήλωσε. «Είμαι ο
Μεσσίας των Ιουδαίων!» διακήρυξε μια μέρα. «Θα εκθρονίσω τον σουλτάνο και θα
σας οδηγήσω εν χορδαίς και οργάνοις στη Γη της Επαγγελίας!».
Οχι μονάχα δεν τον πήραν στο ψιλό, τέντωσαν και τα αφτιά τους
για να τον ακούσουν. Θα διέθετε – φαίνεται – ο Σαμπεθάι αυτό που σήμερα
ονομάζουμε «χάρισμα». Θα τους τα έλεγε ωραία, παθιασμένα και κολακευτικά. Μέσα
σε ελάχιστα χρόνια είχε αποκτήσει μυριάδες οπαδούς σε όλες τις εβραϊκές κοινότητες
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι άνθρωποι εκείνοι είχαν απόλυτα πειστεί ότι
επίκειται η μεγάλη ανατροπή – περιφρονούσαν πλέον τα πεζά του βίου.
Εγκατέλειπαν τα επαγγέλματά τους. Αθετούσαν τα χρέη τους. Φοβέριζαν τους
αλλόθρησκους πως από μέρα σε μέρα θα γυρίσει ο τροχός και οι έσχατοι, οι ίδιοι,
θα γίνουν πρώτοι.
Επικεφαλής ένος ετερόκλητου, ενθουσιώδους πλήθους ο Σαμπεθάι
Ζεβί μπήκε επιτέλους στην Κωνσταντινούπολη. Οι οπαδοί του πανηγύριζαν
προκαταβολικά την εκπόρθηση της Υψηλής Πύλης. Οι σύμβουλοι του σουλτάνου, από
την άλλη, τον παρακινούσαν να εκτελέσει τον Σαμπεθάι και να τον πετάξει στα
σκυλιά προς παραδειγματισμό.
Ο Μωάμεθ Δ’ αποδείχθηκε πιο έξυπνος απ’ το να κάνει τον
Σαμπεθάι ήρωα.
Τον κάλεσε σε ανάκριση – ακρόαση μέσα στο εκθαμβωτικού
πλούτου και ομορφιάς παλάτι του. Εκεί τον τούμπαρε στο πι και φι. Δεν αρνήθηκε
απλώς ο Σαμπεθάι πως είχε ποτέ ονομάσει τον εαυτό του Μεσσία, αλλά ασπάστηκε
και το Ισλάμ. Προσκύνησε τη σοφία και το μεγαλείο του σουλτάνου κι εκείνος, σε
αντάλλαγμα, τον διόρισε αρχιθυρωρό του παλατιού. Για την υπόλοιπη ζωή του, ο
Σαμπεθάι Ζεβί παρακινούσε τους Εβραίους να γίνουν μουσουλμάνοι. Να προσχωρήσουν
δηλαδή στην κυρίαρχη τάξη πραγμάτων.
Το πιο ενδιαφέρον είναι πώς αντιμετώπισαν οι οπαδοί του
Σαμπεθάι Ζεβί την προδοσία του – τη στροφή του, αν προτιμάτε, στον ρεαλισμό.
Αντί να τον φάνε ζωντανό, άρχισαν να υποστηρίζουν σθεναρά πως ο Μεσσίας τους
είχε προσηλυτιστεί προκειμένου να δοκιμάσει την πίστη τους. Ή για να φέρει τους
Τούρκους στον σωστό δρόμο. Ή απλώς επειδή έτσι τον είχε διατάξει ο Θεός, που
ανεξιχνίαστες οι βουλές Του! Αντέδρασαν εν ολίγοις σαν τους πολίτες που μπορεί
βαθιά μέσα τους να μετανιώνουν για την ψήφο τους, επ’ ουδενί όμως θα
παραδεχθούν ότι τους έπιασαν κορόιδα οι δημαγωγοί.
Το κίνημα του Σαμπεθάι Ζεβί πετάχτηκε στον σκουπιδοντενεκέ
της Ιστορίας.
Κι ο ίδιος, ο Μεσσίας – θυρωρός, δεν αξιώθηκε να βρει τον
Καβάφη του.
Πηγή:ΤΑ ΝΕΑ του Σαββάτου
